AGREGATY HALITOWE WSPÓŁCZESNYCH ŚRÓDLĄDOWYCH ZBIORNIKÓW SŁONYCH – REMINISCENCJE WYPRAW NAUKOWYCH PSGS

Abstrakt

W brzeżnych partiach dwóch słonych zbiorników bezodpływowych: Morza Martwego w Izraelu (wyprawa PSGS w 2006 r.) i Jeziora Tuz w Turcji (wyprawa PSGS w 2011 r.) napotkano sferyczne agregaty kryształków halitu. W Morzu Martwym „kulki” halitowe (o średnicy od kilku mm do kilku cm) zaobserwowano w strefie płytkiego przybrzeża z występowaniem wyraźnych prądów. W przypadku Jeziora Tuz kuliste agregaty halitowe (o średnicy 0,5-0,7 cm) występowały na powierzchni skorupy solnej, utworzonej w wyniku odparowania wód jeziora w okresie letnim. Formy z dna Morza Martwego to zapewne pizoidy, powstałe na bazie ooidów halitowych, wskutek agradacji kryształków solnych wytrąconych z nasyconej względem halitu solanki i przetaczanych po dnie przez przydenne prądy wyrównawcze i falowanie sztormowe. Genezę „kulek” z Jeziora Tuz należy prawdopodobnie wiązać z działalnością wiatru (halitowe „ooidy eoliczne) i są produktem transportu eolicznego agregatów i pojedynczych kryształów halitu po odsłoniętej, chropowatej powierzchni skorupy solnej. Oznaczone w kilku „kulkach” zawartości bromu są zbliżone do wartości spotykanych w halitach powstałych z morskich solanek.

Abstract: In the nearshore parts of recent salt lakes – the Dead Sea (Israel) and the Tuz Lake (Turkey) – during the two PSGS excursions (2006’ and 2011’) - spherical forms of fine-grained halite accumulation were found. These ones from the Dead Sea (few mm to few cm in diameter) were observed on the nearshore bottom with active bottom currents. The halite “balls” from Tuz lake (0,5-0,7 cm in diameter) were observed on the salt crust surface that forms every year in dry season. It seems that crystal aggregates from the Dead Sea are the halite pisoids, formed due to continuous concentration of halite crystals, precipitated from the halite-saturated brines, onto the former fine halite ooids. Such forms became rolled and moved on the nearshore bottom by the bottom currents and storm waving. Salt “balls” from the Tuz Lake are rather of aeolian origin (halite “aeolian ooids”) and they are the product of aeolian transport of the halite aggregates and crystals on the rough surface of exposed salt crust. The bromine content determined in few “balls” is similar to that observed in halites originated from marine brines.